Presja czasu w środowisku pracy jest obecnie niemal powszechna. Jest wymieniana najczęściej wśród innych czynników stresogennych dla pracowników. W badaniach Euro-found 2015 presję czasu w zakresie „od 1/4 do 3/4 czasu pracy” oraz przez „cały czas pracy” odczuwało 60% badanych pracowników, w Polsce podobne kategorie odpowiedzi zaznaczyło 47% badanych. Na inne pytanie, brzmiące „Od czego ogólnie zależy tempo pracy?”, 39% badanych we wszystkich krajach UE odpowiedziało, że od pracy wykonywanej przez kolegów; 67% – od bezpośrednich wymagań innych ludzi, takich jak: klienci, pasażerowie, uczniowie, pacjenci itd.; 42% – od ilościowych planów produkcji lub wyznaczonego poziomu wykonania zadań; 19% – od automatycznej maszyny lub prędkości przemieszczania się produktów, a 36% – od bezpośredniej kontroli przełożonego.
Przez pracę pod presją czasu należy rozumieć taki rodzaj pracy, w której pracownik odczuwa obciążenie związane z krótkimi terminami na wykonanie zadań. Jak pokazują liczne badania, z presją czasu nierozłącznie jest związane poczucie małego wpływu na warunki i sposób wykonywania pracy (czyli tzw. poczucie kontroli w pracy), co ma decydujące znaczenie w kontekście obciążenia fizycznego i psychicznego oraz odczuwany stres w pracy. Dotyczy to szczególnie czasowych aspektów organizacji pracy. Poczucie kontroli w środowisku pracy wiąże się z tym, w jakim stopniu pracownik ma możliwość swobodnego planowania i wykonywania czynności roboczych oraz wpływania na warunki pracy lub też jest definiowane jako „dysponowanie zasobami – organizacyjnymi, społecznymi i osobistymi – dzięki którym pracownik może wpływać na warunki pracy”. Poczucie kontroli w pracy istotnie koreluje ujemnie z oceną poziomu stresu oraz zmęczeniem i dodatnio z poziomem zadowolenia z pracy. Zwiększenie poczucia kontroli pracownika w środowisku pracy może być realizowane przez autonomię (czyli samodzielność) oraz uczestnictwo w podejmowaniu decyzji.
Presję czasu wynikającą z konieczności dostosowania do procesów produkcyjnych zgłaszają głównie pracownicy montażu, operatorzy,
pracownicy działów logistyki. Obciążenie z tym związane dotyczy szczególnie układu mięśniowo-szkieletowego oraz narządu wzroku.
Są jednak takie stanowiska pracy, na których presja czasu zależy od ilości zadań i nałożonych limitów wykonania w zakresie pracy umysłowej. Ten rodzaj obciążenia odczuwają najczęściej specjaliści bankowości, marketingu, pracownicy call centers, służby zdrowia lub administracji publicznej. W tym przypadku skutki pracy pod presją czasu są widoczne szczególnie mocno w sferze obciążenia psychicznego. Różnice w sposobie reagowania na obciążenie związane z presją czasu wynikają z fizjologii
człowieka, lecz są także pochodną cech psychologicznych: poczucia własnej wartości i spójności wewnętrznej, posiadanych kompetencji oraz zdolności do pozytywnego myślenia. Dlatego też pomoc w radzeniu sobie z presją czasu wymaga kompleksowego podejścia i dostosowania zadań do indywidualnych cech pracownika.
Na odczuwanie presji czasu ma również wpływ specyfika temperamentalna pracowników. Według Regulacyjnej Teorii Temperamentu J. Strelaua (Zawadzki, Setrelau 1997) wiele cech temperamentalnych determinuje sprawność zachowania w zależności od specyfiki zadaniowej. W grupie cech ocenianych za pomocą kwestionariusza Formalna charakterystyka zachowania – kwestionariusz temperamentu (FCZ-KT) Zawadzkiego i Strelaua (1997) * znalazły się:
- Żwawość – tempo reagowania i wykonywania czynności oraz łatwość dopasowania zachowania do zmieniającej się sytuacji
- Perseweratywność – tendencja do trwania i powtarzania przez człowieka określonego zachowania po zaprzestaniu działania bodźca, która umożliwia wnioskowanie o indywidualnych skłonnościach do rozpraszania uwagi przez wspominanie i rozpamiętywanie zdarzeń z przeszłości
- Wrażliwość sensoryczna – zdolność do reagowania na bodźce zmysłowe o małej wartości stymulacyjnej
- Reaktywność emocjonalna – skłonność do silnego reagowania na bodźce o charakterze emocjonalnym, która wyznacza zapotrze-
bowanie człowieka na stymulację, możliwości jej przetwarzania, a w konsekwencji indywidualną tolerancję na stres
- Wytrzymałość – zdolność do działania w warunkach silnej i/lub długotrwałej stymulacji zewnętrznej. Jest cechą szczególnie ważną
u osób zatrudnionych na stanowiskach, na których występuje zagrożenie monotonią i monotypią (np. na stanowiskach montażowych),
gdzie szczególnie ważna jest zdolność do wykonywania podobnych czynności przez dłuższy czas bez odczuwania zmęczenia
- Aktywność – skłonność do podejmowania z własnej woli działań o dużej wartości stymulacyjnej
źródło