Baza danych
Bazy danych to szczególna kategoria dóbr intelektualnych. Przykładem takich baz są elektroniczne bazy danych pojazdów mechanicznych, strony internetowe z rozbudowanymi linkami, szczegółowe terminarze meczów narodowych lig piłki nożnej, bazy danych o wirusach, wykorzystywane przez oprogramowanie antywirusowe.
Nie każda baza danych będzie podlegać ochronie prawnej (tzw. sui generis — własnego rodzaju). Musi bowiem stanowić: 1) zbiór, 2) danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów, 3) zgromadzonych według określonej systematyki lub metody, 4) indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób, w tym środkami elektronicznymi, 5) wymagający istotnego, co do jakości lub ilości, nakładu inwestycyjnego w celu sporządzenia, weryfikacji lub prezentacji jego zawartości.
Bazy danych nie wymagają rejestracji i podlegają ochronie wprost na podstawie ustawy o ochronie baz danych.
Kto jest uprawniony do bazy danych?
Uprawnionym do bazy danych jest jej producent, czyli podmiot, który poniósł ryzyko nakładu inwestycyjnego przy tworzeniu bazy danych. Takie prawo można sprzedać komuś innemu.
Przykład: Spółka A nabyła prawa do bazy danych klientów od Spółki B. Od chwili nabycia tej bazy danych to A jest traktowana jako producent, któremu przysługują wyłączne prawa do bazy danych.
Czasem mogą pojawić się wątpliwości co do tego, kto powinien być traktowany jako producent bazy danych. Taka sytuacja może się pojawić, gdy jeden przedsiębiorca przygotował bazę danych na zlecenie innego przedsiębiorcy. Z tej przyczyny przyjęte zostało domniemanie, że producentem jest osoba, której nazwisko lub nazwę w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach bazy danych lub podano do publicznej wiadomości.
Przykład: Agencja Soft przygotowała bazę danych dla potrzeb przedsiębiorcy Zbigniewa, ale na egzemplarzach tej bazy danych pojawia się tylko nazwa Soft. Agencja Soft będzie zatem traktowana jako producent bazy danych, chyba że Zbigniew wykaże, że to on powinien nim być, np. ze względu na to, że dokonał inwestycji na opracowanie tej bazy danych.
Uprawnienia producenta
Na czym polega wyłączność przysługująca producentowi bazy danych? Otóż posiada on wyłączne prawo do tzw. pobierania danych oraz do wtórnego ich wykorzystania w całości lub w istotnej części, co do jakości lub ilości.
przykładem pobierania danych będzie skopiowanie całej bazy danych na własny nośnik,
przykładem wtórnego wykorzystania będzie np. publiczne udostępnienie bazy danych na stronie internetowej. Przykładem jest porównywarka cen, która za pośrednictwem strony www umożliwia klientom korzystanie z elektronicznych baz danych w celu odszukania i zakupienia produktów w najniższej cenie.
Producent bazy danych może zakazać podejmowania takich czynności innym osobom, chyba że uzyskają one od niego zgodę. Z reguły zgoda ta przyjmie postać odpłatnej licencji. Od tej zasady przewidziane zostały jedynie nieliczne wyjątki, np. użytkownik bazy danych może pobierać lub wtórnie wykorzystywać niewielkie (tzw. nieistotne) części jej zawartości, o ile nie narusza to tzw. „normalnego korzystania” z baz danych lub nie godzi w słuszne interesy producenta baz danych. Takiego uprawnienia użytkownika nie można wyłączyć na drodze umowy.
Ponadto można bez zgody producenta korzystać z rozpowszechnionej bazy danych:
do własnego użytku osobistego, ale tylko z zawartości nieelektronicznej bazy danych,
w charakterze ilustracji, w celach dydaktycznych lub badawczych, ze wskazaniem źródła, jeżeli takie korzystanie jest uzasadnione niekomercyjnym celem, dla którego wykorzystano bazę,
do celów bezpieczeństwa wewnętrznego, postępowania sądowego lub administracyjnego.
Przewidziane też zostało wyczerpanie prawa w odniesieniu do odsprzedaży kopii bazy danych.
Czas trwania ochrony bazy danych
Czas trwania ochrony bazy danych wynosi piętnaście lat następujących po roku, w którym baza danych została sporządzona lub udostępniona publicznie po raz pierwszy. Jednakże gdy dojdzie do istotnej zmiany treści bazy danych, w tym jej uzupełnienia, zmiany lub usunięcia jej części, okres ochrony tej bazy ulega przedłużeniu. W przypadku częstych modyfikacji bazy danych ochrona może więc w praktyce być bezterminowa.
Naruszenie prawa do bazy danych
Producentowi, którego prawa do bazy danych zostały naruszone, przysługują różne roszczenia. Może żądać od naruszyciela m. in usunięcia skutków naruszenia lub naprawienia wyrządzonej szkody. Ponadto naruszenie prawa ochronnego jest wykroczeniem. Osoba, która w celu osiągnięcia korzyści majątkowych, bez uprawnienia lub wbrew jego warunkom, pobiera dane lub wtórnie je wykorzystuje, podlega karze grzywny.
Ochrona kumulatywna
Jeżeli baza danych jest równocześnie utworem, czyli oprócz poniesionej inwestycji zawiera wkład twórczy, to jest ona chroniona zarówno przez prawo autorskie, jak i regulacje chroniące bazy danych (czyli prawa sui generis).
Przykład: Pracownicy sklepu internetowego przez wiele miesięcy tworzyli bazę danych zawierającą opisy towarów sprzedawanych za pośrednictwem tego sklepu internetowego (element znacznej inwestycji), a ich twórcze wysiłki doprowadziły do stworzenia bazy o innowacyjnym charakterze, która ze względu na wyczerpujące opisy nie miała sobie równych na rynku (element twórczości).
Nietwórcze, a tylko wymagające znacznej inwestycji bazy danych są chronione prawami sui generis, natomiast twórcze — także prawem autorskim.
źródło
Unia Europejska - ochrona baz danych
Jeżeli stworzyłeś bazę danych, do której dostęp można uzyskać drogą elektroniczną lub w inny sposób, możesz chronić:
jej zawartość na podstawie prawa sui generis
jej strukturę na podstawie prawo autorskie.
Jeżeli Twoja baza danych spełnia warunki wymagane dla objęcia jej ochroną na podstawie prawo autorskie i prawa sui generis, możesz ubiegać się o zapewnienie jej ochrony dwojakiego rodzaju.
Chroń swoją oryginalną bazę danych prawami autorskimi
Jeżeli Twoja baza danych jest oryginalnym dziełem (w sensie intelektualnej twórczości), możesz ją chronić za pomocą prawo autorskie, które gwarantuje Ci wyłączne prawa do zwielokrotniania, rozpowszechniania bazy danych lub dokonywania w niej zmian. W prawie autorskim ochroną objęta jest struktura Twojej bazy danych, ale nie jej zawartość.
Ochrona
sui generis
Jeżeli struktura Twojej bazy danych nie jest oryginalnym dziełem (w sensie intelektualnej twórczości), możesz chronić jej zawartość prawem sui generis .
Aby skorzystać z odnoszącego się do baz danych prawa sui generis, twórca bazy danych musi być obywatelem lub rezydentem UE. Aby skorzystać z ochrony na gruncie prawa sui generis, musisz udowodnić, że dokonałeś znacznych inwestycji (w postaci zasobów finansowych, materialnych i ludzkich) w celu uzyskania, weryfikacji lub przedstawienia zawartości bazy danych.
Na podstawie prawa sui generis chroniona jest zawartość Twojej bazy danych. Ty lub twórca bazy danych możecie zapobiegać nieuprawnionemu pobieraniu lub wtórnemu wykorzystywaniu w całości lub w istotnej części zawartości bazy danych. Jeżeli opracujesz bazę danych spełniającą wymagania dotyczące objęcia jej ochroną sui generis, automatycznie będziesz korzystać z tej ochrony przez okres 15 lat, który rozpocznie się albo od dnia sporządzenia bazy danych, albo od dnia jej publicznego udostępnienia.
źródło
Know How (z ang. "wiedzieć jak") - są to informacje o sposobie produkcji nie objęte patentami i umowami licencyjnymi, gdyż nie mają charakteru wynalazczego. Dotyczą one zawartości poszczególnych składników w produkcie finalnym lub w określonej fazie przerobu, sposobów łączenia poszczególnych elementów w całość (np. łączenie poszczególnych maszyn w linie technologiczną), również metod technicznych związanych już z opatentowanymi procesami i wyrobami, niezbędnych do praktycznego wykorzystania patentów i wdrożenia ich do produkcji. Pojęcie to określa także wiedzę techniczną i specjalne właściwości odkryte przez producenta w rezultacie prowadzonych przez siebie badań, a nie znane konkurencji. Przedstawione w słownikach definicje know-how obejmują wiedzę specjalistyczną oraz zwykłe czynności manualne.
Terminologia
Know How w literaturze fachowej określane jest jako zespół doświadczeń, wiedzy technicznej i pozatechnicznej, które mają charakter poufny. Charakteryzuje się możliwością zidentyfikowania i opisu oraz możliwością potencjalnego bądź rzeczywistego praktycznego wykorzystania w działalności gospodarczej. Termin jest często zastępowany zwrotem "tajemnica gospodarcza". Pojawia się również tendencja przyporządkowywania pojęciu know-how doświadczenia praktycznego i technicznych kwalifikacji całego personelu, które z natury nie mogą być chronione jako zarejestrowany patent.
Rodzaje know-how
W literaturze przedmiotu wyróżnia się know - how techniczne dotyczące zagadnień produkcyjnych a także know - how handlowe, rozumiane jako doświadczenia w dziedzinie obrotu towarowego lub usług, pozwalające osiągnąć przewagę nad konkurencją, know-how organizacyjne mówiące o strukturze wewnętrznej zarządzania, a także o metodach organizacji pracy, czy wysokości wynagrodzeń, i o know-how finansowym, określającym metody wewnętrznej sprawozdawczości, zasady analiz finansowych, czy też zdolności kredytowej lub handlowej przedsiębiorstwa.
Podstawa prawna
Z punktu widzenia prawa polskiego "know - how" nie jest objęte ochroną prawa patentowego ani nie chroni go prawo autorskie. Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r., nr 153, poz. 1503, dalej Ustawa) czynem nieuczciwej konkurencji jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy. W prawie europejskim definicja know - how zawarta jest w rozporządzeniu numer 772/2004: know - how to pakiet nieopatentowanych informacji praktycznych, wynikających z badań, które są niejawne, istotne, zidentyfikowane, czyli opisane wystarczająco zrozumiały sposób, aby można było sprawdzić, czy spełniają kryteria niejasności oraz istotności.
Przykłady praktyczne
Przykłady know - how przedsiębiorcy:
długoterminowa strategia public relations wobec wybranego klienta
baza kontaktów do przedstawicieli klientów
wypracowany system standardów jakości obsługi klientów
metoda zmniejszenia kosztów produkcji danego towaru4
Podsumowanie
Jako, że w polskim ustawodawstwie brak jest dokładnego i jednoznacznego zdefiniowania "know - how" stąd powstaje problem u wielu przedsiębiorców z prawidłowym posługiwaniem się tym terminem w obrocie gospodarczym. Dobro niematerialne, jakim można nazwać termin know - how, a w zasadzie szereg zadań z nim związanych odgrywa coraz większą rolę w kontekście rozmaitych inicjatyw na rzecz transferu nowych technologii do gospodarki.
Organizacje działające na rzecz ochrony własności
Do najczęściej wymienianych organizacji działających na rzecz ochrony własności przemysłowej należą m.in.:
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (World Intellectual Property Organization - WIPO) - zajmuje się tworzeniem i koordynacją regulacji prawnych odnoszących się do systemu intelektualnej własności oraz świadczeniem pomocy prawnej i technologicznej.
Urząd ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (Office for Harmonization in the Internal Market - OHIM) - działający w ramach Unii Europejskiej, zajmuje się ochroną znaków i wzorów wspólnotowych, a prawa przez ten urząd udzielone są stosowane na całym obszarze Wspólnoty Europejskiej.
Europejski Urząd Patentowy (EPO) - jego głównym działaniem jest udzielanie patentów europejskich, a nadzoruje go Rada Administracyjna.
Północnoamerykański Układ o Wolnym Handlu (North American Free Trade Agreement - NAFTA) - w swoich założeniach organizacja ta stwarza warunki dla uczciwej konkurencji na obszarze strefy wolnego handlu oraz zapewnia ochronę praw własności intelektualnej każdej ze stron układu (USA, Meksyk, Kanada).
źródło