Porównanie definicji akcydensu
1. Podręczniki technologii druku definiują akcydens jako:
- druk poligraficzny niebędący książką ani czasopismem, często jednoarkuszowy,
- o charakterze użytkowym lub okolicznościowym,
- obejmujący m.in. ulotki, plakaty, wizytówki, formularze, bilety, etykiety.
W tych źródłach podkreśla się funkcjonalność akcydensów — są to druki służące do przekazywania informacji, manipulacji (np. wypełniania), reklamy lub dokumentacji.
2. Norma PN-N-01256:1992
Ta norma była częścią systemu klasyfikacji druków i znaków graficznych. Choć sama norma skupiała się głównie na znakach bezpieczeństwa, w wersji ogólnej (nie tylko -01) zawierała definicje druków użytkowych, w tym akcydensów:
- akcydensy to druki użytkowe, które nie są publikacjami ciągłymi (jak książki czy czasopisma),
- mają określoną funkcję praktyczną — np. informacyjną, manipulacyjną, opakowaniową,
- są często jednostronicowe lub o niewielkiej objętości.
Norma klasyfikowała akcydensy według ich przeznaczenia — np. informacyjne (plakaty, ulotki), manipulacyjne (formularze, bilety), opakowaniowe (etykiety, banderole).
3. Praktyka zawodowa w drukarniach i szkołach poligraficznych
W codziennej praktyce akcydensy są rozumiane jako:
- wszystkie drobne wyroby poligraficzne, które nie są książkami ani czasopismami,
- obejmują ulotki, wizytówki, plakaty, papiery firmowe, formularze, bilety, zaproszenia,
- często są to druki projektowane na zamówienie, z uwzględnieniem funkcji użytkowej lub promocyjnej.
W szkołach poligraficznych akcydensy są traktowane jako podstawowy typ druku użytkowego, który uczy projektowania, składania i produkcji w różnych technikach druku.
Akcydens, druk akcydensowy (łac. accidens „coś przypadkowego”)[1] – wyrób poligraficzny niebędący ani książką, ani czasopismem, ani też zadrukowanym opakowaniem. Zasadniczo jest to wyrób jednoarkuszowy, występujący w postaci jednej kartki lub nierozciętej składki.
Akcydensy to samoistne druki o charakterze użytkowym lub okolicznościowym. Zaliczyć do nich można praktycznie wszystkie pozostałe druki, począwszy od znaczka pocztowego czy wizytówki aż po plakat.
Podział akcydensów
- akcydensy informacyjne – druki służące do przekazywania informacji, np. afisze, cenniki, kalendarze, katalogi, obwieszczenia, plakaty, programy, prospekty, rozkłady jazdy, ulotki, wizytówki
- akcydensy manipulacyjne – druki przeznaczone do wypełniania lub wykorzystania w czynnościach urzędowych, handlowych itp., np. blankiety[2], bilety[2], banknoty, formularze, kwestionariusze, legitymacje, mandaty, świadectwa, znaczki pocztowe i skarbowe, zaświadczenia; wszelkiego rodzaju oficjalne dokumenty, jak i papiery wartościowe
- akcydensy opakowaniowe, np. etykiety, metki, obwoluty, banderole
- akcydensy przemysłowe, np. kalkomania
- akcydensy wydawnicze, np. mapy, nuty
Potocznie akcydensami nazywane są wszystkie drobne wyroby poligraficzne, nie tylko jednokartkowe, ale także te o niewielkiej liczbie kartek.
Podsumowanie porównawcze
| Źródło | Główna cecha definicji akcydensu | Przykłady druków |
|---|
| Podręczniki technologii druku | Druk użytkowy, nie będący książką/czasopismem | Ulotki, plakaty, wizytówki, formularze, bilety, etykiety |
| PN-N-01256:1992 | Klasyfikacja funkcjonalna: informacyjne, manipulacyjne, opakowaniowe | Plakaty, ulotki, formularze, bilety, etykiety, banderole |
| Praktyka zawodowa | Drobne druki codziennego użytku, projektowane na zamówienie | Ulotki, wizytówki, plakaty, papiery firmowe, bilety, zaproszenia |
| Wikipedia | wyrób poligraficzny niebędący ani książką, ani czasopismem, ani też
zadrukowanym opakowaniem. Zasadniczo jest to wyrób jednoarkuszowy, występujący w postaci jednej kartki lub nierozciętej składki. Akcydensy to samoistne druki o charakterze użytkowym lub okolicznościowym | Od znaczka pocztowego czy wizytówki aż po plakat. |
Słowo „nieperiodyczne” najczęściej pojawia się w definicjach akcydensu w kontekście klasyfikacji wydawnictw, szczególnie w starszych źródłach branżowych i normach. W praktyce zawodowej oraz w podręcznikach takich jak te autorstwa W. Dąbrowskiego czy Z. Tkaczyka, akcydensy są opisywane jako druki nieperiodyczne, czyli takie, które nie ukazują się regularnie jak czasopisma czy gazety.
Najbardziej typowe miejsce występowania słowa „nieperiodyczne”:
Podręczniki technologii druku – np. w publikacjach W. Dąbrowskiego można znaleźć sformułowania typu: „akcydensy to druki nieperiodyczne o charakterze użytkowym” – co odróżnia je od publikacji ciągłych (periodyków).
Starsze klasyfikacje wydawnictw – w dokumentach takich jak PN-N-01256 czy w materiałach dydaktycznych szkół poligraficznych, akcydensy są często definiowane jako nieperiodyczne druki użytkowe.
W definicji normatywnej (np. PN-N-01256:1992), choć słowo „nieperiodyczne” może nie występować dosłownie w cytacie, to koncepcja nieperiodyczności jest wyraźnie obecna — przez wykluczenie książek i czasopism jako publikacji ciągłych.